Początek nowego roku to czas podejmowania wielu ważnych decyzji dla przedsiębiorców – w tym kluczowa kwestia o możliwości zwolnienia z opodatkowania VAT w zakresie całej sprzedaży, jeśli wysokość obrotu firmy nie przekracza dozwolonego limitu 150 000 zł (bez VAT). Ważne: limit ten nie ulega zmianie w 2015 roku! Podatnicy, którzy są zwolnieni z VAT-u mają także w dalszym ciągu prawo do wystawiania faktu.
Najważniejszym kryterium przysługiwania przedsiębiorcy zwolnienia z opodatkowania VAT jest limit obrotu sprzedaży, wynoszący 150 000 zł. Aby móc skorzystać z takiej opcji w roku 2015 łączna wartość sprzedaży w naszej firmie nie może przekroczyć w 2014 roku wymienionej wyżej kwoty. Ze zwolnienia z opodatkowania mogą skorzystać podatnicy kontynuujący prowadzenie działalności oraz ci, którzy dopiero w tym roku ją założyli – wówczas limit 150 000 zł dotyczy przewidywanej wartości sprzedaży w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym. Limit ten powinien być więc ustalany z uwzględnieniem okresu prowadzenia działalności gospodarczej, a nie okresu prowadzonej sprzedaży. Dla przykładu: pan X postanawia założyć działalność gospodarczą – we wniosku o wpis do CEIDG podaje datę 21 stycznia 2015 jako datę rozpoczęcia działalności. Pierwszy przychód z działalności uzyska 31 stycznia. Jeżeli uwzględnimy, że:
- Rok 2015 ma 365 dni;
- Limit obowiązujący do zwolnienia z opodatkowania to 150 000 zł;
- Liczba dni za okres od 21 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. wynosi 345 dni;
Wówczas przedsiębiorca w zakresie całej swojej sprzedaży uzyskanej w 2015 roku może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania VAT, jeżeli wartość sprzedaży zrealizowanej przez jego firmę w tym okresie nie przekroczy kwoty 141 780,82 zł. Ważne! Jeżeli w trakcie 2015 roku rzeczywista wartość sprzedaży, ustalona w kwocie proporcjonalnej do okresu prowadzonej działalności w 2015 roku, przekroczy kwotę 141 780,82 zł, wówczas zwolnienie z opodatkowania utraci swą moc z chwilą jej przekroczenia. Opodatkowaniu będzie wtedy podlegała czynność, która była powodem przekroczenia tej kwoty.
Przedsiębiorca utraci możliwość zwolnienia z opodatkowania VAT, kiedy wartość sprzedaży opodatkowanej (bez VAT) przekroczy wskazany w ustawie limit 150 000zł. Warto podkreślić, że nie każda transakcja rozliczana w deklaracji VAT może i powinna być zaliczana przy określaniu tego limitu. Do limitu włączamy jedynie kwotę sprzedaży, tzn. kwotę z tytułu odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju, eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Do limitu 150 000 zł nie wliczamy natomiast importu usług, WNT, czy dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca oraz sprzedaży, która podlega opodatkowaniu poza terytorium Polski. Odpłatne dostawy towarów i odpłatne świadczenie usług, które nie podlegają opodatkowaniu w Polsce, nie są wliczane do limitu sprzedaży, na podstawie którego przynależy prawo do zwolnienia z opodatkowania VAT. Art.113 ust. 2 ustawy VAT wyraźnie podaje zakres usług niewliczający się do limitu 150 000 zł – są to:
- Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów;
- Sprzedaż wysyłkowa z terytorium kraju;
- Sprzedaż wysyłkowa na terytorium kraju;
- Odpłatna dostawa towarów;
- Odpłatne świadczenia usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 ustawy, z wyjątkiem:
- a) transakcji związanych z nieruchomościami. Organy podatkowe zaliczają do transakcji związanych z nieruchomościami również najem. Dyrektor IS w Poznaniu w piśmie z 17 lipca 2014 r. (sygn. ILPP5/443-107/14-2/KG) uznał że: Świadczenie usługi najmu lokalu mieszkalnego stanowić będzie bowiem „transakcję związaną z nieruchomością” i nie będzie miało – w analizowanym przypadku – charakteru transakcji pomocniczej.
- b) usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41 – czyli usług finansowych, c) usług ubezpieczeniowych – jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych;
- Odpłatna dostawa towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji;
Ważne! Przepisy ustawy o VAT nie definiują pojęcia „transakcje pomocnicze” – według organów podatkowych za takowe można uznać transakcje niezwiązane z zasadniczą działalnością podatnika, a przychody z ich tytułu nie są bezpośrednim, stałym i koniecznym uzupełnieniem tejże działalności. Jeżeli transakcję można uznać jako stałą i będącą niezbędnym elementem funkcjonowania przedsiębiorstwa, wówczas nie może ona być określona jako pomocnicza! Taką interpretację przepisów zastosował IS w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 5 sierpnia 2014 r. (sygn. ILPP2/443-512/14-2/MR). Pismo dotyczyło podatnika, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży nieruchomości i korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. W styczniu 2014 r. podatnik uzyskał ze sprzedaży części nieruchomości przychód, który przekroczył limit 150 000 zł. Sprzedaż nieruchomości korzystała ze zwolnienia przedmiotowego w opodatkowaniu na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10a ustawy o VAT. Organ podatkowy określił, że z powodu tego, iż sprzedaż nieruchomości stanowiła przedmiot działalności gospodarczej podatnika, opisana transakcja związana z nieruchomością nie może zostać uznana za transakcję o charakterze pomocniczym. Była ona transakcją podstawową w zakresie wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej. IS w Poznaniu orzekła więc, iż: (…) sprzedaż nieruchomości, stanowi „transakcję związaną z nieruchomością”, o której mowa w art. 113 ust. 2 pkt 2 lit. a) ustawy. Ponadto, wartość sprzedaży nieruchomości zwolniona od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10a ustawy, tj. z tytułu transakcji związanej z nieruchomością, która nie ma charakteru czynności pomocniczych, od 1 stycznia 2014 r. wliczana jest do wartości sprzedaży, o której mowa w art. 113 ust. 1 ustawy.
Kto nie może skorzystać ze zwolnienia z VAT
Podstawowym kryterium korzystania ze zwolnienia z opodatkowania VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT pozostaje limit obrotu sprzedaży, wynoszący 150 000 zł. Istnieją jednak takie transakcje, które uniemożliwiają skorzystanie ze zwolnienia mimo nieprzekroczenie tego limitu.
Czynności, które uniemożliwiają skorzystanie ze zwolnienia z opodatkowania VAT:
- Dostawa:
- a) towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy o VAT, czyli wyrobów (złomu) z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali;
- b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:
– energii elektrycznej (PKWiU 35.11.10.0);
– wyrobów tytoniowych;
– samochodów osobowych, innych niż wymienione w lit. e), zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji;
- c) budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a) i b) ustawy o VAT, czyli wówczas, gdy dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim albo między pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż dwa lata;
- d) terenów budowlanych;
- e) nowych środków transportu.
Całość wynika z przepisów art. 113 ust. 13 pkt 1.
- Świadczenie usług:
- a) prawniczych;
- b) w zakresie doradztwa (z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego);
- c) jubilerskich;
Całość wynika z przepisów art. 113 ust. 13 pkt 2.
- Dostawa towarów i świadczenie usług przez podatników nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju;
Całość wynika z przepisów art. 113 ust. 13 pkt 3.
Ważne! Przedsiębiorca, który korzysta ze zwolnienia z opodatkowania VAT musi rozliczyć VAT, gdy nabywa towary i usługi, dla których podatnikiem jest nabywca. Wówczas należy złożyć deklarację VAT-8 albo VAT-9M. Przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia jest natomiast zobowiązany do rozliczenia: WNT (do limitu 50 000 zł może nie opodatkować tego nabycia), importu usług oraz dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca.
Kwestie wątpliwe
- Sprzedaż samochodu osobowego – przedsiębiorca nie traci już prawa do zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT w momencie sprzedaży samochodu osobowego (innego niż nowy środek transportu), który stanowi u niego środek trwały podlegający amortyzacji. To efekt nowelizacji art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. b) ustawy o VAT, obowiązującej od 1 stycznia 2014 r., która precyzyjnie wyklucza dostawę tych aut z katalogu czynności, uniemożliwiających zastosowanie zwolnienia z opodatkowania. Innymi słowy: przedsiębiorca zwolniony z VAT ze względu na obrót, który w 2015 roku sprzeda taki samochód osobowy, nie musi niepokoić się, iż ze względu na przedmiot transakcji utraci prawo do zwolnienia z VAT – nawet wówczas, gdy jego sprzedaż nie przekroczy limitu uprawniającego do zwolnienia. Ważne! Utraty prawa do zwolnienie nie powoduje również sprzedaż samochodu ciężarowego (który zaliczamy do środków trwałych), ponieważ akcyzie podlegają samochody osobowe. Warto upewnić się, czy sprzedawany przez nas pojazd jest samochodem osobowym kierując się kryterium wskazanym w ustawie akcyzowej. Wedle tych kryteriów nie może to być również nowy środek transportu według ustawy o VAT czyli taki, który przejechał nie więcej niż 6000 km lub od momentu dopuszczenia go do użytku upłynęło nie więcej niż sześć miesięcy). Co niezmiernie istotne – obrotu z tego tytułu nie wliczamy do limitu, który uprawnia do korzystania ze zwolnienia!
- Biuro rachunkowe jako podatnik zwolniony z VAT – zwolnienie z opodatkowania VAT nie dotyczy podatników, którzy świadczą usługi w zakresie doradztwa (art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. b) ustawy o VAT). Przepisu o podatku VAT nie precyzują jednak pojęcia „doradztwo” – zakres doradztwa podatkowego uregulowany jest w ustawie z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213 ze zm.). Tymczasem usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, polegającą na świadczeniu usług w zakresie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2–6 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.). Prowadzenie ksiąg rachunkowych, ewidencji podatkowych, sporządzanie deklaracji i zeznań podatkowych nie stanowi jednak czynności doradztwa według art. 2 ust. 1 ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213 ze zm.). Według organów podatkowych prowadzenie biura rachunkowego nie powoduje więc utraty możliwości skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT. Kluczowe jest tu jednak, by w ramach świadczonych przez dane biuro rachunkowe usług nie znalazły się żadne czynności o charakterze doradczym!
Dla przykładu warto odnotować interpretację indywidualną Dyrektora IS w Łodzi z 28 sierpnia 2014 r. (sygn. IPTPP4/443-410/14-2/MK), dotyczącą przedsiębiorcy świadczącej usługi rachunkowo-księgowe. Zakres świadczonych przez nią usług obejmował m.in.: bieżące prowadzenie ewidencji księgowej (ksiąg handlowych, książki przychodów i rozchodów, ewidencji przychodów); prowadzenie kont księgowych; bieżące kompletowanie dokumentów; prowadzenie ewidencji VAT sprzedaży i zakupów, ewidencji środków trwałych oraz sporządzanie tabel; prowadzenie ewidencji przychodów na potrzeby zryczałtowanego podatku; prowadzenie ewidencji wynagrodzeń, wyliczanie podstawy do zasiłków chorobowych na druku ZUS-23; prowadzenie dokumentacji kadrowo-płacowej oraz rozliczeń z ZUS; sporządzanie deklaracji rozliczeniowych ZUS i przekazywanie ich wysyłką elektroniczną przy użyciu imiennego certyfikatu elektronicznego; sporządzanie deklaracji rozliczeniowych, zeznań oraz informacji podatkowych ściśle związanych z zaewidencjonowanymi zdarzeniami gospodarczymi (VAT-7, VAT-UE, PIT-4R, PIT-36); sporządzanie sprawozdań wymaganych przez Urząd Statystyczny i sporządzanie rocznych sprawozdań finansowych, które są integralną częścią kompleksowej usługi księgowej w ramach zawartych umów.
Wobec powyższego organ podatkowy stwierdził, co następuje: W świetle podanego przez Wnioskodawczynię opisu sprawy, Wnioskodawczyni nie udziela fachowych porad, opinii, zaleceń, wyjaśnień prawnych, podatkowych, finansowych i ekonomicznych. Zainteresowana posiada Certyfikat Księgowy wydany przez Ministra Finansów, natomiast nie ma uprawnień doradcy podatkowego, w związku z powyższym nie świadczy żadnych usług doradczych. (…) Odnosząc przedstawiony opis sprawy do powołanych w sprawie przepisów prawa stwierdzić należy, że jeżeli świadczone usługi, będące przedmiotem wniosku, polegają na wykonywaniu przez Wnioskodawczynię czynności, w związku z zawartymi z klientami umowami o prowadzenie ksiąg rachunkowych, w ramach usług rachunkowo-księgowych – nie można uznać ich za świadczenie usług doradztwa lub usług prawnych, o których mowa w art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. a i lit. b ustawy i świadczenie usług rachunkowo-księgowych nie wyklucza zastosowania dla Wnioskodawczyni zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy.
Biura rachunkowe mają więc prawo do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania VAT – za wyjątkiem biur prowadzonych przez doradców podatkowych, którzy świadczą usługi doradztwa.
- Zadeklarowanie usług doradczych pomimo ich niewykonywania – świadczenie usług w zakresie doradztwa (np. podatkowego, gospodarczego, technicznego) jest powodem uniemożliwiającym skorzystanie ze zwolnienia z opodatkowania VAT. Dzieje się tak jednak wówczas, gdy przedsiębiorca rzeczywiście świadczy takie usługi – a nie jedynie je zadeklarował we wniosku CEIDG), podczas gdy faktycznie takich usług nie wykonuje.
Warto odnotować tu stanowisko Dyrektora IS w Poznaniu zawarte w interpretacji indywidualnej z 1 października 2014 r. (sygn. ILPP1/443-625/14-2/AS). Pismo to dotyczyło podatnika, który 1 lipca 2014 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej sklasyfikowanej według PKD następująco: 71.12.Z (działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne); 71.11.Z (działalność w zakresie architektury – opracowywanie projektów architektonicznych oraz doradztwo w zakresie architektury); 71.20.B (pozostałe badania i analizy techniczne); 71.40.Z (działalność w zakresie specjalistycznego projektowania); 71.90.Z (pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, gdzie indziej niesklasyfikowana). Przedsiębiorca zadeklarował, że zakres usług podanych w PKD jest większy niż zakres usług faktycznie przez niego wykonywanych oraz wyjaśnił, iż nie świadczy usług w zakresie doradztwa. Wobec powyższego organ podatkowy uznał, iż skoro podatnik: (…) nie będzie wykonywał usług doradczych ani innych usług, które ze zwolnienia korzystać nie mogą, to w przedmiotowej sprawie nie będzie mieć zastosowania wyłączenie ze zwolnienia, określone w art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. b ustawy. Wnioskodawcy w związku z rozpoczęciem w lipcu 2014 r. działalności gospodarczej przysługuje zatem prawo do skorzystania ze zwolnienia od podatku od towarów i usług przewidzianego w cytowanym art. 113 ust. 9 ww. ustawy.
Utratę prawa do zwolnienia z opodatkowania VAT powoduje więc faktyczne wykonywanie usługi doradczej – nie zaś jedynie jej deklaracja!
Kiedy można zrezygnować ze zwolnienia z opodatkowania VAT
Przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia bądź podatnik podejmujący działalność gospodarczą i mający prawo do skorzystania ze zwolnienia może z takiego zwolnienia zrezygnować (art. 113 ust. 4 ustawy o VAT). Powinien wówczas przedłożyć naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o takim zamiarze (na formularzu VAT-R). Ustawa nie definiuje okresu, podczas którego przedsiębiorca musi pozostać podatnikiem zwolnionym z VAT. Złożenie zawiadomienia o rezygnacji ze zwolnienia z opodatkowania powinno nastąpić:
- przed rozpoczęciem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje ze zwolnienia – jeśli jest to przedsiębiorca kontynuujący działalność w roku podatkowym;
- przed dniem wykonania pierwszej czynności – jeśli jest to przedsiębiorca rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, który chce zrezygnować ze zwolnienia od pierwszej wykonanej czynności;
Warto przypomnieć, iż status podatnika zwolnionego z opodatkowania VAT można utracić nie tylko poprzez złożenie takiej deklaracji, ale również wówczas, gdy wartość sprzedaży przekroczyła kwotę 150 000 zł (u podatnika kontynuującego działalność) lub kwotę 150 000 zł ustaloną w proporcji do okresu prowadzonej w danym roku podatkowym działalności gospodarczej (u podatnika rozpoczynającego wykonywanie czynności opodatkowanych).